Gübre Çeşitleri Nelerdir? Organik Gübre ve Suni Gübre Nedir?

Gübre Nedir?

Bitkilerin tohum ekimi ve gelişme dönemleri içinde sağlıklı büyüyebilmelerini desteklemek, ürün miktarını ve ürün kalitesini artırmak amacı ile bitkilere verilen maddelere gübre denir.

Organik Gübre Nedir?

Herhangi bir kimyasal işlem sonucunda ortaya çıkmayan, çeşitli canlıların artıkları veya kalıntıları sonucunda doğal yollarla elde edilen gübrelere organik gübre denir. İnsanların yerleşik hayata geçerek ilk kez topraklarını işlemelerinden bu yana aktif bir şekilde kullanılmaktadır.

Organik Gübre Çeşitleri Nelerdir?

Türlerine göre ve elde etme yöntemlerimize göre en yaygın olarak kullanılan organik gübre çeşitleri; ahır gübresi, yeşil gübre, kan unu, kemik unu, deri tozu, guano, kompost, vermikompost, hümik asit, mikrobiyal (Biyogübre), boynuz ve tırnak tozudur.

Ahır Gübresi

Sığır, koyun, keçi ve at gibi ahır hayvanlarından elde edilen katı ve sıvı dışkılara ahır gübresi denir. En çok kullanılan ve bilinen en eski organik gübre çeşitleri arasında yer almaktadır. Ahır gübresinin kullanılabilir hale gelmesi için olgunlaştırma işleminin yapılmış olması gerekir. Bir ahır gübresinin kalitesi; hayvanın cinsine, hayvanın yaşına, rasyonunun kalitesine, yataklığının cinsine, hayvan refahına ve gübrenin depolama koşullarına bağlı olarak değişkenlik göstermektedir.

Yeşil Gübre

Toprağı zenginleştirmek amacıyla toprak altına sürülen bitkilere yeşil gübre denir. Çok fazla sayıda bitki, yeşil gübre olarak kullanılmaya elverişlidir. En yaygın olarak kullanılanı azotca zengin olan baklagillerdir. Özellikle bakla, soya fasulyesi ve fiğ gibi bitkiler azot, fosfor ve potasyum içeriği bakımından yeşil gübre yapılmaya en uygun bitkilerdir.

Kan Unu

Mezbahalarda yapılan kesimlerden sonra akan kanların toplanıp kurutulması ile elde edilen gübrelere kan unu denir. Kurutma sonucunda yalnızca 1/4 oranında kan tozu ortaya çıkar. Gübre dışında hayvan yemi olarak da kullanılmaktadır. Ancak kan tozunun hayvan yemi olarak kullanılması, hayvandan hayvana geçebilen hastalıkları yaygınlaştırması nedeniyle bazı tartışmalara yol açmaktadır.

Kemik Unu

Çiftlik hayvanlarının kemiklerinin öğütülmesi ile elde edilen gübrelere kemik unu denir. Mezbahalarda toplanan hayvan kemikleri öğütme makineleri ile öğütülerek toz haline getirilmektedir. Kalsiyum ve fosforca zengin olduğu için takviye amacıyla kullanılmaktadır.

Deri Tozu

Hayvanların deri artıklarının toplanması ile oluşturulan organik gübrelere deri tozu denir. İçerik açısından diğer gübre çeşitleri daha verimli olması nedeniyle deri tozları çok fazla tercih edilmemektedir.

Boynuz ve Tırnak Tozu

Çiftlik hayvanlarından arta kalan boynuz ve tırnakların işlenmesi ile elde edilen gübrelere boynuz ve tırnak tozu denir. Boynuz ve tırnaklar yapı itibariyle sert olmasından dolayı bitki tarafından kolay bir şekilde alınamaz. Gübre çeşitleri içerisinde toprakta parçalanması en zor olan tür, boynuz ve tırnak tozudur.

Guano

Bazı kuş türlerinin dışkıları ve artıklarından oluşan gübrelere guano denir. Latin Amerika ülkelerinde oldukça popüler olan guano; azot ve fosfor yönünden oldukça zengin olması ile tanınmaktadır. Rengi kahverengi, gri veya yeşil olabilmektedir. Guanolarda bulunan azot, bitki tarafından kolayca alınabildiği için bitkiler açısından çok yararlıdır.

Kompost

Kompost gübre, bitkisel veya hayvansal gıda atıklarının zamanla aşınarak çürümesi ile ortaya çıkan organik maddelerdir. Bu işlem gerekli koşullar sağlanarak insanların kontrolünde de yapılmaktadır. Kompost yapımı çok eskilerden beri kullanılan bir tekniktir. Kompost oluştururken karbon ve azot dengesi iyi bir şekilde sağlanmalı, kompost içerisindeki nem miktarının %50’den az olması gerekmektedir.

Vermikompost

Organik atıkların solucanlar tarafından sindirilmesi ile oluşan gübrelere vermikompost denir. Kompost ve vermikompost kavramları sıklıkla karıştırılmaktadır. Kompost ve Vermikompost arasındaki fark, vermikompost’un yapımında solucanların kullanılıyor olmasıdır.

Eğer siz de evde vermikompost yapmak istiyorsanız, Kompost Nedir? Evde Kompost Nasıl Yapılır? adlı makalemizi de inceleyebilirsiniz.

Hümik Asit

Lignin, kömür ve bitkilerin toprakta parçalanması sonucunda fülvik asit, hümik asit ve hümin olmak üzere üç farklı kalıntıdan oluşan organik maddelerdir. Suda yavaş çözünmektedir. Siyah ve kahverengi bir görünüme sahiptir. En fazla leonardit maddesinde bulunmaktadır. Leonardit içerisindeki hümik asit oranı %40 – %90 arasındadır. Hümik asitler bitkiler için oldukça besleyicidir.

Mikrobiyal Gübreler (Biyogübre)

Su algleri, bakteri ve mantar içerikli mikroorganizmalar tarafından oluşturulan, bitkilerin besin elementlerinden faydalanma düzeyini arttıran organik gübrelerdir. Bitkilerin gelişimini destekleyici özelliği bulunduğu için tercih edilmektedir.

Suni Gübre Nedir?

Doğal süreçlerde oluşmayan, insanlar tarafından kimyasal işlemlere tabi tutularak elde edilen gübrelere suni gübre denir. Kullanımının kolay ve ucuz olması nedeniyle gübre çeşitleri içerisinde en çok kullanılan türdür.

Suni Gübre Çeşitleri Nelerdir?

Suni gübreler içerisinde bulunan elementlerin oranı ile adlandırılırlar. En yaygın olarak kullanılan suni gübre çeşitleri; azotlu, fosforlu, potasyumlu, kalsiyumlu, magnezyumlu kompoze ve organomineralli gübrelerdir.

Azotlu Gübreler

Bu gübre çeşitleri, içeriğinde azot elementini diğerlerine göre daha baskın halde bulundurur. Yapımında doğal gaz, nafta, pirit, kömür, sülfürik asit, amonyak ve nitrik asitler kullanılmaktadır. Azotlu gübre çeşitleri nitratlı, amonyumlu ve amidli olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Azotlu gübreler arasında en çok bilineni üre gübresidir.

Eğer üre gübresi hakkında daha fazla bilgi edinmek istiyorsanız, Üre Gübresi Nedir? Ne İşe Yarar? adlı makalemizi de inceleyebilirsiniz.

Fosforlu Gübreler

Ham fosfat, fosforik asit ve süper fosforik asitlerden elde edilirler. Bitkilerin sağlıklı büyümesinde ve dayanıklılığının artmasında büyük rol oynarlar. Fosforlu gübre çeşitleri, suda eriyebilenler, sitratta eriyebilenler ve sitratta erimeyenler olmak üzere üçe ayrılırlar.

Potasyumlu Gübreler

Genellikle silvit ve karnalit gibi potasyum içeriği bakımından zengin maddelerden elde edilirler. Potasyum bitkilerde mevsim şartlarına karşı direnci arttırarak, bitki fizyolojisini dengeleyen ve verimliliğe doğrudan etkisi olan bir elementtir.

Kalsiyumlu Gübreler

Azot, fosfor ve potasyumdan sonra en önemli bitki besin elementi kalsiyumdur. Jips ve kireç taşından elde edilirler. Çoğunlukla kalsiyum doğrudan alınmayıp diğer elementlerle birlikte alındığı için takviye edilmeye pek fazla ihtiyaç duyulmazlar. Ancak kalsiyum eksikliği, bitkide çeşitli hastalıkların meydana gelmesine ve bitkinin besin elementlerinden etkin bir şekilde yararlanamamasına neden olur.

Magnezyumlu Gübreler

Magnezyum da diğer besin elementleri gibi bitkilerin ihtiyaç duyduğu maddelerden birisidir. En çok bilinen magnezyumlu gübre çeşitleri; dolomit, kieserit ve magnezittir.

Kompoze Gübreler

İçeriğinde ikiden fazla besin elementi bulunmaktadır. İçerisinde bulunan maddelerin miktarına bağlı olarak isimlendirilirler. Kullanılacak bölgenin küçük olması veya az miktarda kullanılması gerektiği durumlarda uygulanmaktadır. Bu nedenle gübre çeşitleri arasında diğerlerine göre daha tasarruflu olması sebebiyle tercih edilmektedir.

Organomineral Gübreler

Organik ve mineral içerikli maddelerin karıştırılması sonucunda elde edilen hibrit besin maddeleridir. Yavaş çözünmesi sayesinde uzun süreli kullanımlarda bitkiler tarafından daha fazla besin alımını destekler. Hem organik hem de suni gübrenin sağladığı avantajları sağlar.

Nano Gübreler

Bitkilerin besin elementlerinden yararlanma düzeyini ve etkililiğini arttırmak amacıyla nano boyutlara indirgenen, yeni nesil gübrelerdir. Bitkiler tarafından alınımı çok kolay olduğu için yapraklara veya bitkinin herhangi bir yüzey alanına uygulanabilir. Yeni bir bitki besleme teknolojisi olmasından dolayı halen daha geliştirilmekte ve bitkiler üzerinde test edilmektedir.